آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعلام کرد جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۲۵ به سه دانشمند تعلق گرفت. این افراد سوسومو کیتاگاوا از دانشگاه کیوتوی ژاپن، ریچارد رابسون از دانشگاه ملبورن استرالیا و عمر یاغی از دانشگاه کالیفرنیای آمریکا هستند.
برندگان نوبل شیمی موفق به ایجاد ساختارهای مولکولی نوینی شده‌اند که درون آن‌ها فضاهای بزرگی برای عبور گازها و مواد شیمیایی وجود دارد. این ساختارها که چارچوب‌های فلزی-آلی نام دارند، کاربردهای فراوانی از جمله در استخراج آب از هوای خشک بیابان دارند.
به گفته هاینر لینکه، رئیس کمیته نوبل شیمی «چارچوب‌های فلزی-آلی ظرفیت عظیمی دارند و فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای طراحی مواد سفارشی با کارکردهای جدید به ارمغان می‌آورند.
به گزارش گروه علمی ایرنا از وبگاه نوبل پرایز، مراسم معرفی برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ چهارشنبه ۱۶ مهرماه در ساعت ۱۳:۱۵ به وقت تهران در فرهنگستان سلطنتی علوم سوئد برگزار شد، نام سوسومو کیتاگاوا، استاد دانشگاه کیوتو، ژاپن، ریچارد رابسون، استاد دانشگاه ملبورن، استرالیا و عمر، اِم یاغی از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، آمریکا برای توسعه چارچوب‌های آلی فلزی اعلام شد.
برندگان این جایزه، نوع جدیدی از معماری مولکولی ابداع کردند. ساختارهایی که آن‌ها خلق کردند، چارچوب‌های آلی‌فلزی، حاوی حفره‌های بزرگی هستند که مولکول‌ها می‌توانند به داخل آن‌ها نفوذ کنند و خارج شوند. پژوهشگران از این ساختارها برای برداشت آب از هوای بیابان، استخراج آلاینده‌ها از آب، جذب دی‌اکسیدکربن و ذخیره‌سازی هیدروژن استفاده کرده‌اند.
عمر مونس یاغی (Omar Mwannes Yaghi) متولد ۹ فوریه ۱۹۶۵ میلادی، شیمیدان متولد امان، اردن، استاد شیمی در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، برنده جایزه ولف در شیمی در سال ۲۰۱۸ و جایزه مصطفی در سال ۲۰۱۵ میلادی است.
ریچارد رابسون (Richard Robson)، متولد ۴ ژوئن ۱۹۳۷ میلادی در انگلیس، استاد شیمی در دانشگاه ملبورن است. وی به عنوان «پیشگام در مهندسی کریستال شامل فلزات واسطه» توصیف شده است.
سوسومو کیتاگاوا (Susumu Kitagawa)، متولد ۴ ژوئیه ۱۹۵۱ در ژاپن، شیمیدان و استاد برجسته مؤسسه علوم مواد سلولی یکپارچه (iCeMS) دانشگاه کیوتو است که از بنیانگذاران و مدیران فعلی آن محسوب می‌شود.
سال گذشته، جایزه نوبل شیمی به صورت مشترک به دیوید بیکر(David Baker)، دمیس هسابیس (Demis Hassabis) و جان جامپر (John M. Jumper) برای طراحی پروتئین محاسباتی اعطا شد.
دانستنی‌هایی درباره نوبل شیمی (از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۲۴ میلادی)
• در این مدت جایزه نوبل شیمی ۱۱۶ بار و به ۱۹۵ نفر اهدا شده است؛
• فردریک سَنگِر (Frederick Sanger) و بَری شارپلِس (Barry Sharpless) دو بار جایزه نوبل شیمی را دریافت کرده‌اند؛
• ۶۳ جایزه شیمی فقط به یک برنده، ۲۵ جایزه شیمی به صورت مشترک به دو برنده و ۲۸ جایزه شیمی به صورت مشترک به سه برنده اهدا شده است؛
• ۸ زن موفق به دریافت نوبل شیمی شده‌اند که عبارت‌اند از ماری کوری، ایرن ژولیوکوری (فرزند ماری کوری و پی‌یِر کوری)، دوروتی هاجکین (Dorothy Hodgkin)، عادا یونات (Ada E. Yonath)، فرانسیس آرنولد (Frances H. Arnold)، جنیفر دودنا (Jennifer A. Doudna)، امانوئل شَرپانتیه (Emmanuelle Charpentier) و کارولین برتوزی (Carolyn R. Bertozzi)؛
• ماری کوری تنها شخصی است که در دو رشته علمی مختلف (فیزیک در سال ۱۹۰۳ میلادی و شیمی در سال ۱۹۱۱ میلادی) نوبل گرفته است؛
• جوان‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی، فردریک ژولیو ( Frédéric Joliot) بود که در سال ۱۹۳۵میلادی، هنگامی که ۳۵ ساله بود به همراه همسرش ایرِن ژولیو کوری (Irène Joliot-Curie)، به دلیل کشف و سنتز مصنوعی عناصر رادیواکتیو جدید این جایزه را از آن خود کرد؛
• جان بی. گودیناف ( John B. Goodenough)، در سال ۲۰۱۹ میلادی در ۹۷سالگی، عنوان مسن‌ترین برنده جایزه نوبل شیمی را به خود اختصاص داد. وی به همراه دو دانشمند دیگر (استنلی ویتینگهام و آکیرا یوشینو) که هریک در اختراع و توسعه باتری لیتیوم‌یون نقشی داشتند، این جایزه را دریافت کرد؛
• فریتس هابر (Fritz Jakob Haber) در سال ۱۹۱۸ میلادی، نوبل را برای سنتز آمونیاک دریافت کرد، اما با توجه به استفاده از گاز کلر در جنگ جهانی اول، از وی به‌عنوان پدر سلاح شیمیایی یاد می‌شود.
