در هر سال جوایز بی‌شماری به دانشمندان و بزرگان علم و فناوری در جهان اعطا می‌شود. در این گزارش به معرفی برخی از شناخته‌شده‌ترین جوایز علمی پرداخته‌ایم.
به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، هرساله جوایز پرشماری به دانشمندان در حوزه‌های مختلف علم اهدا می‌شود که به نوعی به دنبال تشویق علم‌جویان و ترویج نوآوری برای بهبود زندگی بشر از طریق دستاوردهای علمی است؛ تا جایی که امروزه حدود ۳۹۰ جایزه علمی معتبر در سراسر جهان به کسانی تعلق می‌گیرد که فعالیتی نوآورانه و مفید برای بهبود کیفیت زندگی بشر و ارتقا سطح دانش، انجام داده باشند. با وجود اینکه جایزه‌های علمی قدیمی‌تر در دنیای علم وجود دارد، اما شاید بتوان گفت که معروف‌ترین آن‌ها جایزه نوبل است.
نوبل و ثروت حاصل از دینامیت
شناخته‌شده‌ترین جایزه علمی، جایزه نوبل، برگرفته از نام «آلفرد برنارد نوبل»، دانشمند سوئدی است. او که توانست با اختراع دینامیت ثروت زیادی را کسب کند، در سال ۱۸۹۵ و یک سال قبل از مرگ خود، برای جبران مصائب برآمده از این اختراع، ثروت خود را وقف جایزه‌ای کرد که امروز در هر سال به دانشمندان و ایده‌های برتر در ۴ رشته علمی فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و اقتصاد و دو رشته غیر علمی ادبیات و صلح در سراسر جهان اهدا می‌شود.
جایزه نوبل حاوی یک مدال طلا، دیپلم افتخار و ۲۰۰ هزار دلار آمریکا در هر رشته است که این مبلغ اغلب به منظور تأمین هزینه‌های تحقیق و پژوهش به دانشمندان اعطا می‌شود. روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده، طولانی و موشکافانه بوده و این مسأله موجب برتری اعتبار جایزه نوبل نسبت به سایر جوایز شده است؛ اما شک و شبهه‌هایی نیز در برخی از موارد، به ویژه در خصوص جایزه صلح در بین نامزدها و افراد منتخب وجود دارد.
بزرگ‌داشت ریاضی‌دانان با آبل و فیلدز
در بین رشته‌های علمی نوبل، جای خالی علم ریاضی به چشم می‌خورد و به همین دلیل، کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات هر چهار سال یکبار به دو، سه و یا چهار ریاضیدان کمتر از چهل سال در زمینه دستاوردهای ماندگار و پیشرفته در ریاضیات، جایزه فیلدز را اعطا می‌کند. فیلدز شامل یک مدال طلا با تصویر سر ارشمیدس به همراه جایزه ای نقدی به مبلغ ۱۵ هزار دلار کاناداست که به افتخار ریاضیدان کانادایی، جان چارلز فیلدز که نقش بسزایی در بنیانگذاری این جایزه داشت (و تامین مالی جایزه را نیز برعهده گرفت) نام گذاری شده است.
اگرچه فیلدز در هر ۴ سال یکبار به برندگان اعطا می‌شود، اما در سال ۲۰۰۱ دولت نروژ اعلام کرد که می خواهد به مناسبت دویستمین سالگرد تولد ریاضیدان نروژی نیلز هنریک آبل جایزه جدیدی به ریاضی‌دانان اهدا کند. این جایزه تلاشی برای ترویج دانش ریاضی در بین مردم به ویژه جوانان است و در واقع جایزه نوبل ریاضیات است. این جایزه 6 میلیون کرون (حدود یک میلیون دلار آمریکا) است و اولین بار در سال ۲۰۰۳ اهدا شد. با توجه به اینکه مدال فیلدز هر چهار سال یک بار اعطا می شود، اغلب از آبل به عنوان جایزه نوبل در ریاضیات یاد می‌شود.
تورینگ، نوبل کامپیوتر
جایزه تورینگ به صورت سالانه از سوی انجمن ماشین‌های محاسب (ACM) به اشخاصی که سهم بسزایی در زمینه علوم کامپیوتر دارند، اعطا می شود. با توجه به اینکه جایزه نوبل برای علوم کامپیوتر وجود ندارد، از این جایزه به عنوان جایزه نوبل در کامپیوتر نیز یاد می‌شود. این جایزه به افتخار آل تورینگ، ریاضیدان انگلیسی نام‌گذاری شده است که اغلب از وی با عنوان پدر علوم کامپیوتر نام می‌برند. شرکت‌های گوگل و اینتل حامیان مالی این جایزه ۲۵۰ هزار دلاری هستند.
برندگان جایزه مصطفی (ص)، افتخارآفرینان جهان اسلام
جایزه مصطفی (ص)، جایزه عالی علم و فناوری است که هر دو سال یکبار به دانشمندان و پژوهشگران برتر جهان اسلام اعطا می‌شود. هدف از اعطای جایزه مصطفی (ص) ترویج و تشویق علم‌آموزی و پژوهش در جوامع اسلامی و کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی است.
برگزیدگان جایزه مصطفی در چهار رشته مبلغ ۵۰۰ هزار دلار جایزه ویژه دریافت می‌کنند که مبلغ آن از محل موقوفات جایزه تأمین می‌شود. این چهار رشته عبارت‌اند از: «علوم و فناوری نانو»، «علوم و فناوری زیستی و پزشکی»، «علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «علوم پایه و مهندسی». این جایزه به ایده‌ها و طرح‌هایی تعلق می‌گیرد که زمینه‌ساز بهبود زندگی بشر بوده و در آن‌ها محققان دست به نوآوری‌های مشهود در مرزهای دانش و فناوری زده یا روش‌های علمی جدیدی ارائه کرده باشند.
جایزه جهانی دانش آلبرت انیشتین
جایزه آلبرت انیشتین که از سوی شورای فرهنگی جهانی اهدا می شود، شامل یک دیپلم افتخار، یک مدال و یک جایزه نقدی به مبلغ ۱۰ هزار دلار است. علاوه بر جوایز مادی، برندگان جایزه تأییدیه کل جامعه علمی دنیا را به دست می آورند و می توانند به کشفیات، یافته ها، اختراعات و تحقیقات خود افتخار کنند. هر دانشمندی می‌تواند برنده این جایزه شود و هیچ رشته خاصی وجود ندارد که این جایزه به آن محدود شده باشد. تنها چیزی که برای بردن این جایزه نیاز دارید، سخت‌کوشی و تعهد علمی است.
جایزه یونسکو
این جایزه از سوی سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به فردی که سهم مهمی در پیشرفت تکنولوژی در مناطق دور یا کشورهای در حال توسعه عضو سازمان از طریق تحقیقات علمی و فناوری به ویژه در زمینه آموزش، مهندسی و پیشرفت‌های صنعتی داشته است، اهدا می‌شود. مراسم اهدای این جایزه در سال‌های فرد همزمان با کنفرانس عمومی یونسکو، با اعطای ۱۵هزار دلار آمریکا به همراه مدال نقره آلبرت اینشتین، صورت می‌پذیرد.
جایزه تنگ، نوبل آسیا
این جایزه سال ۲۰۱۲ توسط ساموئل لیین پایه‌گذاری شده است. این جایزه هر دو سال یکبار به دو یا سه کاندیدا با دستاوردهای مهم در هر یک از زمینه‌های توسعه پایدار، علوم زیستی و دارویی، چین‌شناسی (مطالعه ادبیات و رسوم چین) و حقوق تعلق می‌گیرد. مبلغ جایزه تنگ حدود ۴۰۰ هزار دلار در هر یک از چهار زمینه فوق است که البته این مبلغ بین دریافت‌کنندگان جایزه در هر رشته تقسیم می‌شود. این جایزه به منظور تشویق ذهن‌های خلاق برای ایجاد دیدگاه و نظریه جدید در راستای بهبود زندگی بشر، پدید آمده است. اعتبار این جایزه به اندازه‌ای است که نوبل آسیایی نامیده شده است.
